“Als je je kind verliest, raak je daar niet overheen. Je blijft altijd de ouders van dat gestorven kind. Je leert wel met het verlies te leven, maar dat is iets anders dan verwerken of aanvaarden.”
Deze zin las ik vorig jaar in een interview met De Vlaamse klinisch psycholoog en rouwspecialist Manu Keirse.
“Als je je kind verliest, raak je daar niet overheen.” Deze zin doet zoveel met me. Waarom? Omdat het zo waar is.
Het is drie jaar geleden dat we afscheid namen van Benthe. Al drie jaar? Nog maar drie jaar? Wie zal het zeggen. Vaak voelt het als ‘nog maar’ drie jaar. Soms voelt het als ‘al’ ruim drie jaar. En soms doen we alsof we dat zo voelen. Want het is tenslotte al drie jaar geleden.
Nu moet je het toch wel verwerkt hebben. Nu moet je toch wel weer naar de mooie dingen in het leven kijken. Er vooral niet in het verdriet blijven hangen. Je moet het een plekje geven. Toch?
Als er vroeger op een elpee een kras zat, bleef deze hangen. Dan hoorde je telkens opnieuw datzelfde stukje, tot je de naald een duw gaf. En zo voelt precies het verlies van ons kind. Datzelfde stukje komt keer op keer terug. En dan geef ik mezelf een duw. Of iemand anders doet dat. Soms een vriendelijke duw, soms ongeduldig en geïrriteerd. Maar hoe je het ook wendt of keert, op ons leven zit een grote kras. En die gaat niet weg. Wat er ook gebeurt.
Er zijn data die me herinneren aan mijn zwangerschap, aan onze dochter, aan ons verlies. Er zijn gebeurtenissen die herinneringen oproepen. En situaties die ons juist confronteren met wat er niet is. Geen tweede kindje, geen dochter. Soms zijn het grote dingen die het aanzwengelen, zoals een geboorte in onze omgeving of de datum dat ze geboren werd. Soms zijn het kleinere dingen zoals het horen van haar naam in een speeltuin. En soms kan het zien van roze muisjes in de supermarkt al genoeg zijn. Soms voelt de kras diep, soms poetsen we hem wat gladder. Maar helemaal weg… Nee, weg gaat hij niet.
Ik kan ermee leren leven. Ik kan verder gaan met mijn leven. Ik geniet weer van dingen. Ik kan weer oprecht lachen. Ik werk weer met plezier. We kijken als gezin weer vooruit. En soms heb ik zelfs vrede met hoe het gelopen is. Maar het verlies is er. Altijd en iedere dag. Ik wil en moet ook mogen huilen, boos zijn, stil zijn of juist praten. Ermee leren leven betekent niet verzwijgen. Betekent niet dat iets er niet meer is. Stop het in een doosje en berg het op? Zo werkt het niet. En ik ben heel blij dat Manu Keirse dit zo goed verwoordt. Ik hóef het niet te aanvaarden. Ik hóef het niet te verwerken. Het hóeft niet over te zijn. Ik moet ermee leren leven. Met het verlies, met de rouw. Zonder onze dochter.
Klaartje Lee-Stemerdink: is zelfstandig ondernemer en getrouwd met Jay. Na tien jaar hormonen en hoop moeder is zij moeder van Thomas (2013) en Benthe* (2015).