Rouwen: de theorie
Als er op jonge leeftijd zo’n ingrijpend verlies en verdriet in je leven komt ben je vaak nog helemaal niet bekend met rouwen. Rouwen, hoe doe je dat? Er zijn verschillende theorieën over rouwen.
Kübler-Ross: 5 opeenvolgende stadia
Eén van de pioniers op het gebied van het beschrijven van rouw en verlies verwerken, was de Zwitsers-Amerikaans psychiater Elisabeth Kübler-Ross. Haar werk was destijds revolutionair omdat er voor het eerst aandacht werd besteed aan de gevoelens van de patiënt en diens omgeving. Zij beschreef als eerste het rouwproces dat een stervende ervaart. Kübler-Ross ontwikkelde een model volgens 5 opeenvolgende stadia van rouwverwerking:
- woede;
- ontkenning;
- onderhandelen;
- neerslachtigheid;
- aanvaarding.
Door de jaren heen is er veel kritiek op deze theorie geweest: er is geen wetenschappelijk bewijs, de fasen verlopen niet altijd in gelijke volgorde en bovendien kunnen de verschillende fasen meerdere malen doorgemaakt worden. Waarom wordt dit model dan toch nog gebruikt? Het is een redelijk simpel en overzichtelijk model en dat kan initieel heel prettig voelen in alle chaos en verwarring die rouw met zich meebrengt. En geeft dit model een schijnzekerheid van orde en structuur.
Worden: de 4 rouwtaken
Na Kübler-Ross heeft de Amerikaanse psycholoog en rouwdeskundige William Worden de volgende 4 rouwtaken beschreven:
- Het aanvaarden van de realiteit van het verlies. Weten dat hereniging in dit leven niet meer mogelijk is.
- Het doorleven van de pijn en het verdriet.
- Het aanpassen aan een nieuw leven waarin de overledene niet meer aanwezig is.
- Het vinden van een voortdurende verbinding met de overledene terwijl je tegelijkertijd de draad van het leven weer oppakt.
De 4 rouwtaken hoeven elkaar niet op te volgen, maar kunnen ook door elkaar heenlopen. Ze kunnen ook opnieuw doorgewerkt worden.
Duaal Proces Model: slingerend tussen verlies en herstel
De Britse Margaret Stroebe en de Nederlander Henk Schut beschrijven in het ‘Duale Proces Model’ dat rouwenden zich afwisselend tussen een verliesgerichte en herstelgerichte pool bewegen. Het ene moment zijn zij sterk bezig met het verlies en de overledene. Het andere moment wordt de rouwende teruggetrokken naar de realiteit van het leven en de toekomst. Dit is een dynamisch proces. Het model verdeelt stress-veroorzakers in 2 groepen: georiënteerd op verlies of op herstel. Het rouwproces bestaat uit een slingerende afwisseling van confrontatie en vermijding. Verder benadrukt het model het belang van het doseren van rouw: de nabestaande heeft soms ‘een pauze’ nodig van het rouwen.
Integratief Model: rouwen is persoonlijk en uniek
Volgens dit model van Vlaams rouwdeskundige Johan Maes is rouwen een persoonlijk en uniek proces. Er zijn veel verschillende soorten rouw-reacties. Rouw vraagt om een actieve houding. Wat die actie is, is aan de rouwende zelf. Daarnaast betekent het verlies van de rouwende een verandering in het leven waarbij er een nieuw evenwicht gevonden moet worden. Rouw raakt niet alleen de emoties van de rouwende, maar kent ook fysieke aspecten en roept grote levensvragen op.